Συνέντευξη για το Ραδιόφωνο

από τον τεχνικό της ΕΡΤ, κύριο Στυλιανό Χατζηγιαννάκη

Ο κύριος Στέλιος Χατζηγιαννάκης είναι ιδρυτικό μέλος και ταμίας του Μουσείου Ραδιοφωνίας Θεσσαλονίκης. Είναι συνταξιούχος ηλεκτρονικός, πρώην τεχνικός της ΕΡΤ και λάτρης του ραδιοφώνου. Μας υποδέχθηκε θερμά στον φτωχικό ως κατασκευή, αλλά με πλούσιο περιεχόμενο, χώρο του μουσείου. Μας μίλησε με πάθος για την ιστορία του ραδιοφώνου στην Ελλάδα, μας παρουσίασε τα εκθέματα του μουσείο - τα οποία μας προσφέρουν μέσω της ιστορίας του ραδιοφώνου μία ξενάγηση και στη νεοελληνική ιστορία - και μας παραχώρησε μία συνέντευξη.

 (φωτογραφία από την ιστοσελίδα www.radiofono.gr)

    Ποια είναι η επαγγελματική σας σχέση με το ραδιόφωνο; Κάνατε και δικές σας εκπομπές; Είδαμε στο Facebook ότι κάνατε μία εκπομπή στον 9,58 στις 28 Φλεβάρη (για να ακούσετε την εκπομπή, κλικ εδώ).

Όλα αυτά έχουν γίνει, όμως εγώ είμαι από την άλλη πλευρά, από πίσω από το γυαλί. Δεν είμαι δημοσιογράφος, δεν είμαι εκφωνητής. Δυστυχώς, σήμερα η ειδικότητα των εκφωνητών έχει εξαφανισθεί. Θεωρείται ότι δε συμφέρει σε έναν ραδιοφωνικό σταθμό να έχει εκφωνητές. Να σας πω ότι οι εκφωνητές θα έπρεπε να έχουν σπουδάσει υποκριτική σε μια σχολή υποκριτικής. Το ότι βρέθηκα στον 9,58 και μίλησα συνέβη επειδή κάποιος συνάδελφος έκρινε ότι θα έπρεπε να μιλήσω και να πω κάποια πράγματα. Η αλήθεια είναι ότι δεν έχω εμπειρία από την πλευρά του μικροφώνου, έχω όμως εμπειρία από την πίσω πλευρά του μικροφώνου, την αθέατη πλευρά.

    Ποιος ο ρόλος του ραδιοφώνου σήμερα και ποιος παλιότερα; Ψυχαγωγεί, ενημερώνει με τον ίδιο τρόπο; Πότε ήταν πιο σημαντικό για τον κόσμο;

Στην ουσία είναι το ίδιο. Το ραδιόφωνο δεν αλλάζει, παραμένει το ίδιο. Αυτό που αλλάζει είναι ότι έχει μπει τώρα το ιντερνετικό ραδιόφωνο, που είναι μεγάλη αλλαγή. Πάμε να το γυρίσουμε και να το κάνουμε και ψηφιακό ραδιόφωνο. Δεν ξέρουμε τι επιπτώσεις θα έχει η ψηφιοποίηση του τρόπου εκπομπής. Υπάρχουν δύο βασικοί τρόποι εκπομπής. Ο ένας είναι αυτός κατά τον οποίο διαμορφώνουμε κατά πλάτος το ηλεκτρομαγνητικό κύμα τόσο πολύ όση είναι η ένταση της φωνής ή της μουσικής και τόσες φορές όση είναι η συχνότητα. Ο άλλος τρόπος είναι να διαμορφώνουμε την κεντρική συχνότητα εκπομπής του πομπού παίζοντάς την αριστερά δεξιά τόσο πολύ όσο είναι δυνατή η φωνή μας - στον ψίθυρο λίγο, στην ένταση πολύ – και τόσες φορές όση η συχνότητα. Τώρα, μέσα στη διαμόρφωση αυτή του πλάτους ή της συχνότητας μπορούμε εμείς να αλλάξουμε την πληροφορία και να την κάνουμε να είναι πληροφορία ύπαρξης ή ανυπαρξίας ηλεκτρομαγνητικού κύματος. Έτσι πάμε πλέον και ονομάζουμε το ραδιόφωνο ψηφιακό.

    Τι δε σας αρέσει στο ραδιόφωνο σήμερα;

Η εμπορευματοποίηση, η οποία έχει φέρει μείωση της ποιοτικής στάθμης αυτών των οποίων εκπέμπονται. Ο ιδιώτης είναι αναγκασμένος να βγάλει μέσα από το ραδιόφωνο κέρδος. Έχει, όμως, συμπαρασύρει και το κρατικό ραδιόφωνο. Κυνηγάνε όλοι το χρήμα και αυτό παραμερίζει την ποιότητα. Θα έχετε παρατηρήσει σίγουρα την ποιοτική διαφορά των εκπομπών μεταξύ των κρατικών μέσων, τα οποία κάπως κρατιούνται, και των ιδιωτικών μέσων.

    Παλιότερα πιστεύετε ότι το ραδιόφωνο υπηρετούσε καλύτερα τη μουσική απ’ ότι σήμερα; Τι είδους τραγούδια πρέπει να παίζει ένα ραδιόφωνο, για να θεωρηθεί καλό ραδιόφωνο;

Νομίζω ότι και σήμερα μπορεί να την υπηρετήσει όπως παλιά. Σε ό,τι αφορά το είδος των τραγουδιών ένα ραδιόφωνου γενικού ενδιαφέροντος θα πρέπει να παίζει απ’ όλα και σε κατάλληλες ώρες. Για παράδειγμα η κλασική μουσική. Κλασική μουσική βάζει το κρατικό ραδιόφωνο, αλλά 12 η ώρα το βράδυ. Είναι δυνατόν να ακούσεις κλασική μουσική τέτοια ώρα; Γιατί; Την κλασική μουσική θα πρέπει να την ακούς λίγο ως πολύ στην ένταση που την ακούς σε μία αίθουσα συναυλιών, για να νιώσεις το εύρος της έντασης και της δυναμικής της μουσικής. Να ακούσεις την 5^η Συμφωνία του Μπετόβεν και να δονούνται και λίγο, τρόπος του λέγειν, και τα ντουβάρια του σπιτιού, όχι να την ακούς ψιθυριστά. Θέλεις να ακούσεις ροκ μουσική. Ποια ώρα θα την ακούσεις; Αν το ραδιόφωνο τη βάλει μεσημεριάτικα, πώς θα ακούσει δυνατά ο νέος, όταν την ίδια ώρα ο συνταξιούχος θέλει να κοιμηθεί;

    Τι σας αρέσει εσάς προσωπικά να ακούτε στο ραδιόφωνο, ειδήσεις … μουσική;

Απ’ όλα. Όταν ακούω, ακούω τα πάντα, και ειδήσεις και μουσική. Δε συμπαθώ τους νταλγκάδες, τα ελληνοτουρκικά αυτά, αλλά εν πάσει περιπτώσει αυτά είναι γούστα.

    Βρίσκετε εύκολα να ακούσετε στο ραδιόφωνο τη μουσική που σας αρέσει;

Σήμερα που υπάρχει η εξειδίκευση του ραδιοφώνου, ναι. Βρίσκεις σχετικά εύκολα αυτά που σου αρέσει, ειδικά στις μεγάλες πόλεις.

    Για ποιο λόγο κάποιος να προτιμήσει σήμερα να ενημερωθεί ή να ακούσει μουσική από το ραδιόφωνο, όταν υπάρχουν τόσες άλλες πηγές ενημέρωσης και ψυχαγωγίας;

Για τον απλούστατο λόγο ότι ακούγοντας ραδιόφωνο μπορείς ταυτόχρονα να κάνεις και άλλα πράγματα. Μπορείς να ζωγραφίσεις και να ακούς ραδιόφωνο. Μπορείς να βλέπεις τηλεόραση και να ζωγραφίζεις; Από την άλλη είναι και η μαγεία του αγνώστου. Αναρωτιέσαι αν ο εκφωνητής είναι ξανθός, μελαχρινός, κοντός, αδύνατος. Δημιουργείς, δηλαδή, μία εικόνα στο μυαλό σου. Αλλά και τα περιστατικά που μπορεί να σου παρουσιάσει από το ραδιόφωνο ο εκφωνητής τυλίγονται με φαντασία σου με τη δικιά σου ματιά, τα βλέπεις από τη δικιά σου οπτική γωνία, ενώ στην τηλεόραση ο σκηνοθέτης ή ο κάμεραμαν θα τα παρουσιάσει με τη δικιά του οπτική γωνία, όπως θέλει αυτός.

    Ποια χαρακτηριστικά πρέπει να διαθέτει κάποιος για να γίνει ραδιοφωνικός παραγωγός; Τον πιο σημαντικό ρόλο παίζει η ωραία φωνή;

Η φωνή είναι βασικό. Να μπορείς να εκφέρεις τον λόγο σωστά. Η χροιά της φωνής είναι, επίσης, βασική, να μπορεί, δηλαδή, η ομιλία σου να είναι ραδιοφωνική. Να σας φέρω για παράδειγμα τη φωνή του Αλέξη του Κωστάλα, η οποία έχει τα μπάσα και τα πρίμα που πρέπει. Υπάρχουν κάποιες φωνές μπάσες που δεν καταλαβαίνεις τι λένε. Να θέλεις να μιλάς στο ραδιόφωνο και να μην μπορείς να προφέρεις το ρερητορευμένο ρο, τότε νομίζω είσαι ψώνιο. Τη φωνή σου, από την άλλη, αν θέλεις μπορείς να την καλλιεργήσεις και να την κάνεις να είναι έτσι όπως πρέπει. Τη φωνή μας την ακούμε μέσω των ευσταχιανών σαλπίγγων, που είναι τα σωληνάκια που ενώνουν το έσω ους με τη στοματική μας κοιλότητα. Ακούμε τη φωνή μας στη μεγαλύτερή της ένταση. Αν μπορούσαμε να κλείσουμε αυτά τα σωληνάκια, θα ακούγαμε τη φωνή μας όπως την ακούνε και οι γύρω. Μπορούμε βέβαια να ηχογραφήσουμε τη φωνή μας και να την ακούσουμε όπως την ακούνε και οι άλλοι. Το κυριότερο, οι αυξομειώσεις της έντασης, που είναι θέμα εκπαίδευσης. Η ορθοφωνία είναι μία σημαντική υπόθεση και θα πρέπει αυτός ο οποίος θέλει να γίνει ραδιοφωνιάς (με ω όχι με ο) να μάθει το πρώτο πράγμα, την ορθοφωνία. Αν θέλεις να γίνει μουσικός παραγωγός, είναι και θέμα εξειδίκευσης. Αν άκουγες στο παρελθόν σε εκπομπή συζήτηση μεταξύ του Πετρίδη από την Αθήνα και του δικού μας (ενν. Θεσσαλονίκη), του Κογκαλίδη, έλεγε ο ένας: «Ξέχασες τη συναυλία που ο Μικ Τζάγκερ φορούσε κόκκινα παπούτσια;» Απαντούσε ο άλλος: «Είναι δυνατόν εγώ να το ξεχάσω; Θυμάμαι και που φορούσε κίτρινα κορδόνια». Τότε αρχίζεις και τρελαίνεσαι και απορείς πόσο έχει εξειδικευτεί αυτός ο άνθρωπος πάνω στη μουσική. Στον επαγγελματικό χώρο γενικά χτίζουμε. Μας βγάζει το σχολείο με έναν στύλο και εμείς αρχίζουμε και χτίζουμε γύρω γύρω τα θεμέλια, ώστε να μην μπορεί κάποιος να μας ταρακουνήσει εύκολα. Ό,τι ισχύει, λοιπόν και για τα άλλα επαγγέλματα ισχύει και γι’ αυτό. Το βάζεις ως στόχο ότι εγώ θα γίνω ραδιοφωνιάς.

    Πώς αισθανθήκατε την πρώτη φορά που βρεθήκατε μπροστά στο μικρόφωνο;

Αμήχανα, φοβερά … έτρεμα σαν το ψάρι!!!

    Κάνετε μία εκπομπή … στο τέλος της ποιο συναίσθημα είναι αυτό που θέλετε να έχετε μεταδώσει στον ακροατή;

Ίσως να μην μπορώ να σας δώσω την καλύτερη απάντηση, γιατί εγώ βρίσκομαι από την πίσω πλευρά. Ως ακροατής θα ήθελα το καλύτερο, το βέλτιστο. Ως παραγωγός καμιά φορά βγάζεις και τα βίτσια σου!

    Υπάρχει κάποια έντονη ανάμνηση από κάποια ραδιοφωνική εκπομπή;

Δεκαπενταύγουστος 1985. Κάναμε ηχητικά εφέ με ό,τι είχαμε, εκ των ενόντων: βροντές χτυπώντας πάνω σε τζάμια μεγάλα, αστραπές μαστιγώνοντας με το ζωνάρι, βροχή με ρύζια που ήταν μέσα σε ένα ταψί. Κάναμε έκτακτο δελτίο θυέλλης, ότι γινόταν χαλασμός κυρίου. Μετά άρχισαν τα τηλέφωνα από τους ακροατές …

    Τι ήταν αυτό που ονομάζανε παλιότερα “ραδιοπειρατές”;

Καταρχάς η πλειονότητα ήταν αγόρια. Πρώτος στόχος ήταν αν βγάλουν γκόμενα, διότι έχοντας ραδιοφωνικό σταθμό αυτομάτως ήσουνα και ο κάποιος. Υπήρξε περίοδος στην Ελλάδα με κάθε οικοδομή και έναν σταθμός. Ήταν και η αγάπη για τη μουσική. Υπήρχε στην Αθήνα ο πομπός της αμερικανικής βάσης στο Ελληνικό, που έπαιζε αποκλειστικά και μόνο ροκ, την οποία ροκ το ΕΙΡ (Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας) την είχε απ’ όξω από την πόρτα.

    Οι ερασιτέχνες ραδιοφωνικοί παραγωγοί, οι ραδιοπειρατές, έκαναν κακό ή καλό στο ραδιόφωνο; Εσείς έχετε εκπέμψει ή βοηθήσει να εκπέμψει εκείνη την εποχή ερασιτεχνική εκπομπή;

Ε … έβαλα κι εγώ λιγουλάκι το χέρι μου! Να σας πω μόνο πως άλλο ραδιοερασιτέχνης και άλλο ραδιοπειρατής. Ο ραδιοπειρατής εκπέμπει παράνομα, ενώ ο ραδιοερασιτέχνης κανονικά είναι αυτός που λειτουργεί με βάση τον νόμο σε συχνότητες ειδικές γι’ αυτόν τον σκοπό. Οι ραδιοπειρατές, οι ραδιοερασιτέχνες ή ραδιολάτρες, όπως θέλεις πες το, συνέβαλαν τα μάλα στην υπόθεση της ραδιοφωνίας, διότι συνέχεια βρίσκανε και καινούργια φασούλια και βάζανε κι αυτοί το λιθαράκι τους στο σακούλι της γνώσης.

    Πώς θα θέλατε να κλείσουμε τη συνέντευξη;

Να πω ότι είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η περίπτωση να δουλεύεις σε ραδιόφωνο, δεν υπάρχει αυτή η ρουτίνα που υπάρχει σε άλλες δουλειές, κάθε μέρα είναι και κάτι διαφορετικό. Σε ό,τι αφορά την αμοιβή, αυτό εξαρτάται από το πώς ξέρει κάποιος να πουλάει τον εαυτό του. Σας συνιστώ να πάρετε και να διαβάσετε για διαφήμιση. Έτσι θα μπορείτε να πουλάτε καλά τον εαυτό σας. Υπάρχει κάποιος Γκόμπλιας, ο οποίος έχει γράψει πριν από είκοσι περίπου χρόνια ένα βιβλίο που κυκλοφορεί ακόμα και ονομάζεται «Διαφημίζοντας». Διαβάστε το ... είναι μπούσουλας καλός και είναι χρήσιμο ανά πάσα στιγμή στη ζωή μας.

Συνέντευξη: Δημοσιογραφική Ομάδα Γυμνασίου Άνθειας (σχολ. έτος 2017-2018)

Τις ερωτήσεις διατύπωσε εκ μέρους όλης της Δημοσιογραφικής Ομάδας η μαθήτρια της Ομάδας Ρούσσα Ανθή (Γ1) και προσφέρθηκε να διατυπώσει ερωτήσεις και ο μαθητής της Περιβαλλοντικής Ομάδας Σταμάτογλου Ραφαήλ (Β2)

 Περισσότερα για το Μουσείο Ραδιοφωνίας Θεσσαλονίκης μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα του (κλικ εδώ).

Επίσης, σας προτείνουμε και το άρθρο του Αθηναϊκού-Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων "Ραδιοφωνάκι αγάπη μου ..." (κλικ εδώ).